Afirmacja Âżycia wedÂług Paulo Coelho na podstawie

"Umiera siĂŞ na wiele sposobĂłw: z miÂłoÂści, z rozpaczy, ze zmĂŞczenia, z nudĂłw, ze strachu... Umiera siĂŞ nie dlatego, aby przestaĂŚ ÂżyĂŚ, lecz po to by ÂżyĂŚ inaczej" - i w ten wÂłaÂśnie sposĂłb Weronika, gÂłĂłwna bohaterka powieÂści postanowiÂła odmieniĂŚ swoje nudne, peÂłne rutyny Âżycie. Zmusza to nas do zastanowienia nad naszymi Âżywotami, bo przecieÂż ilu ludzi na Âświecie, mĂŞczy siĂŞ codziennie z zabĂłjczÂą dla ich pasji monotonnoÂściÂą, zwykÂłÂą nudÂą, ktĂłra stopniowo wkradaÂła siĂŞ w Âżycie, aby w koĂącu dopiÂąĂŚ swego i zawÂładnÂąĂŚ nami caÂłkowicie.
SpoglÂądam na okÂładkĂŞ ksiÂąÂżki popularnego ostatnio brazylijskiego pisarza Paulo Coelho pt. "Weronika postanawia umrzeĂŚ" i zaczynam zastanawiam siĂŞ nad sensem Âżycia, nad naszymi celami. Refleksje wymusiÂła na mnie powieÂśĂŚ, wÂłaÂśnie ta, ktĂłrÂą mam przed sobÂą, powieÂśĂŚ peÂłna skomplikowanej odwiecznej prawdy o Âżyciu, a jednoczeÂśnie przekazanej w niesamowicie lekki sposĂłb, tak, Âże czytajÂąc nie czuje siĂŞ w ogĂłle ogromu przyswajanych mÂądroÂści. KrĂłtkie, ukradkiem rzucone spojrzenie na okÂładkĂŞ, przypomina mi treÂśĂŚ ksiÂąÂżki; zresztÂą wÂłaÂśnie ona rĂłwnieÂż peÂłni waÂżnÂą rolĂŞ dla czytelnika, a mianowicie, stara siĂŞ pokazaĂŚ przed samym przeczytaniem powieÂści piĂŞkno zawartej treÂści. Wyziera siĂŞ z niej obraz smutnego, ciemnego muru z odbijajÂącym siĂŞ na nim cieniem drzewa, suchego i rachitycznego, pozbawionego liÂści na gaÂłĂŞziach, co wywoÂłuje wraÂżenie smutku, jednak w murze znajduje siĂŞ jeszcze okno i wÂłaÂśnie to okno, zza ktĂłrego wystaje teÂż drzewo, jednak jakÂże odmienione, peÂłne niesamowicie soczystej zieleni i delikatnego rĂłÂżu, ktĂłry kojarzy siĂŞ z mÂłodymi kwiatami wiÂśni wiosnÂą, kiedy Âżycie powoli budzi siĂŞ po zimowym odrĂŞtwieniu do Âżycia. Okno to ukazuje piĂŞkno duszy czÂłowieka, tĂŞ czĂŞÂśĂŚ, ktĂłra czĂŞsto pozostaje w ukryciu, z powodu jej odmiennoÂści. Ludzie bojÂą siĂŞ ukazaĂŚ swoje prawdziwe "ja" ze strachu przed brakiem zrozumienia i akceptacji otoczenia. KsiÂąÂżka pozwala nam dostrzec nasze prawdziwe oblicze, a przynajmniej zmusza nas do poszukiwaĂą wewnÂątrz siebie. Jest to powieÂśĂŚ o tym, jak naleÂży ÂżyĂŚ...
Coelho zasÂłynÂąÂł jako pisarz w 1992 roku swojÂą niezwykle lekko napisanÂą powieÂściÂą pt. "Alchemik", a byÂła to powieÂśĂŚ inna niÂż wszystkie wÂłaÂściwe swojemu gatunkowi. ÂŁÂączyÂła ona w sobie elementy baÂśniowe, alegoryczne z przekazywanymi na kaÂżdym kroku mÂądroÂściami Âżyciowymi. Do tej pory liczni krytycy prĂłbujÂą odkryĂŚ powĂłd jej niebagatelnego wrĂŞcz sukcesu: zostaÂła ona sprzedana w wielu milionach egzemplarzy na caÂłym Âświecie, przetÂłumaczona na wiele jĂŞzykĂłw i wydana w 46 krajach, w wielu z nich staÂła siĂŞ obowiÂązkowÂą lekturÂą szkolnÂą, a w Polsce cieszy siĂŞ od dwĂłch lat niesÂłabnÂącym zainteresowaniem. Styl Coelho jest bardzo charakterystyczny, zresztÂą pisarz sam o sobie mĂłwi, Âże nie tworzy "literatury", a pisze "ksiÂąÂżki". Trafia on do bardzo szerokiej rzeszy czytelnikĂłw, poniewaÂż o rzeczach trudnym pisze w sposĂłb prosty, jĂŞzykiem, ktĂłry powinien trafiĂŚ do kaÂżdego, niezaleÂżnie od wieku, czy struktury spoÂłecznej.

Po uprzednim przeczytaniu "Alchemika", ktĂłry niewÂątpliwie wywarÂł na mnie ogromny wpÂływ, postanowiÂłam przeczytaĂŚ "WeronikĂŞ". MuszĂŞ przyznaĂŚ, Âże obawiaÂłam siĂŞ smutnej tematyki ksiÂąÂżki, zresztÂą moÂże na to wskazywaĂŚ tytuÂł, jednak nie zawiodÂłam siĂŞ w Âżadnym momencie. KsiÂąÂżka ta (jak zresztÂą "Alchemik" rĂłwnieÂż) nie jest ksiÂąÂżkÂą dla ludzi, ktĂłrzy pojmujÂą Âświat w "sposĂłb tradycyjny", bowiem wymaga ona pewnej fantazji, wyobraÂźni i umiejĂŞtnoÂści Âłamania ÂścisÂłych wytycznych. KsiÂąÂżka ta moÂże zmieniĂŚ stosunek wielu ludzi do Âżycia, zmusiĂŚ do zmiany postĂŞpowania...

Warto przyjrzeĂŚ siĂŞ samej sylwetce pisarza. OtĂłÂż Coelho ma za sobÂą bardzo bujne Âżycie, o tym czÂłowieku moÂżna powiedzieĂŚ, Âże przeszedÂł czĂŞÂśĂŚ swojego Âżycia bardzo aktywnie i w zasadzie sprĂłbowaÂł juÂż wszystkiego po trochu. UrodziÂł siĂŞ w roku 1947 w Rio de Janeiro, studiowaÂł prawo, ktĂłre jednak niebawem porzuciÂł, aby poÂświĂŞciĂŚ siĂŞ wĂŞdrĂłwce. Zanim zostaÂł pisarzem, pisaÂł scenariusze, byÂł takÂże dyrektorem teatru, kompozytorem oraz dziennikarzem. Jak dowiadujemy siĂŞ z powieÂści sam Coelho przebywaÂł w szpitalach psychiatrycznych, "a zdarzyÂło siĂŞ to nie jeden, ale aÂż trzy razy - w 1965, 1966 i 1967 roku". Jak okreÂślone jest dalej, powĂłd, dlaczego zamykany byÂł on w tych placĂłwkach jest nadal niejasny, a mĂłgÂł byĂŚ spowodowany jego popadaniem z jednej skrajnoÂści w drugÂą, od nieÂśmiaÂłoÂści do ekstrawertyzmu, bÂądÂź tez chĂŞĂŚ bycia artystÂą, co uchodziÂło za objaw szaleĂąstwa w jego rodzinie. Jak wiĂŞc widaĂŚ Âżycie artysty zgotowaÂło m przerĂłÂżne niespodzianki i nie moÂżna powiedzieĂŚ, aby nie byÂł on Âświadomym tego, co opisywaÂł w swoich powieÂściach. A wrĂŞcz odwrotnie, wszystko jest przekazywane aÂż nad wyraz Âświadomie czytelnikowi i pewnie jest to jeden z sekretĂłw popularnoÂści jego ksiÂąÂżek.

"Weronika postanawia umrzeĂŚ" ma konstrukcjĂŞ typowÂą dla Coelho. W powieÂści da siĂŞ wyczuĂŚ pewnÂą specyficznÂą atmosferĂŞ bliÂżej niesprecyzowanego mistycyzmu, ktĂłry wprowadza czytelnika w odpowiedni nastrĂłj. Pisarz dziaÂła po trochĂŞ poprzez zaskoczenie czytelnika, po przecieÂż czego moÂżna siĂŞ spodziewaĂŚ po scenie samobĂłjstwa, zawartej zresztÂą w pierwszym rozdziale? Weronika, dwudziestoczteroletnia bibliotekarka, ktĂłra mieszka kÂątem u siĂłstr zakonnych, postanawia rozstaĂŚ siĂŞ z nudzÂącym jÂą Âżyciem. Nie robi to jednak w sposĂłb typowy, przynajmniej jak dla mnie, pozbywa siĂŞ caÂłego zbĂŞdnego patosu i po prostu prĂłbuje odebraĂŚ sobie Âżycie. CzytajÂąc to, nie czujemy Âżadnego przejĂŞcia spowodowanego chĂŞciÂą Âśmierci, jest to opisane tak naturalnie, jakby byÂł to opis zwykÂłego codziennego czytania gazety, bÂądÂź teÂż spoÂżywania obiadu. I o ile moÂżnaby zarzuciĂŚ pisarzowi zbytniÂą chÂłodnoÂśĂŚ, brak pewnej uczuciowoÂści, to jednak takie dziaÂłanie ma na swĂłj sposĂłb cel, waÂżny cel, a mianowicie ukazanie poczÂątkowego braku afirmacji Âżycia gÂłĂłwnej bohaterki. Wydaje mi siĂŞ, Âże ogromnym kÂłamstwem byÂłoby nazywanie Coelho bezuczuciowym , poniewaÂż w dalszej czĂŞÂści ksiÂąÂżki dowiadujemy siĂŞ o niezwykÂłym piĂŞknie ludzkiego Âżycie, peÂłnego wÂłaÂśnie ogromnej uczuciowoÂści.

Pisarz jak zwykle zaskakuje swoich wiernych czytelnikĂłw (choĂŚ nie tylko) swoimi bÂłyskotliwymi rozwiÂązaniami. W ksiÂąÂżce spotykamy doktora Igora, ktĂłry pragnie zdobyĂŚ sÂławĂŞ, badajÂąc przyczyny obÂłĂŞdu i prĂłbujÂąc go leczyĂŚ. OtĂłÂż w pewnym momencie autor pisze, Âże za wszystko odpowiedzialna jest Gorycz, zwana rĂłwnieÂż Vitriolem, ktĂłrej nadmiar powoduje nierĂłwnowagĂŞ chemicznÂą w organizmie, a w wyniku tego pojawiajÂą siĂŞ wielorakie schorzenia psychiczne. Owa "tajemnicza, bardzo droga trucizna" zawdziĂŞcza swÂą nazwĂŞ kwasu siarkowemu, ktĂłry kaÂżdy kierowca wozi codziennie w akumulatorze swojego samochodu, zupeÂłnie nie zdajÂąc sobie sprawy z jej innego zastosowania, ktĂłre przedstawiÂł nam Coelho. Nie wiem, czy jest to Âświadomy zabieg ze strony autora, ktĂłry ujawniaÂłby jednoczeÂśnie poczucie humoru, bÂądÂź teÂż zwykÂły zbieg okolicznoÂści. Jedno jest pewne, a mianowicie fakt, Âże pomysÂłĂłw pisarz ma wiele i wyglÂąda na to, Âże jeszcze niejeden raz zaskoczy Âświat...
MoÂżna ÂśmiaÂło stwierdziĂŚ, Âże ksiÂąÂżka Âświetnie nadaje siĂŞ do celĂłw terapeutycznych, dla ludzi, ktĂłrzy stracili sens swojego Âżycia, ktĂłrzy przestali zauwaÂżaĂŚ jego piĂŞkno i rĂłÂżnorodnoÂśĂŚ. Ludzie w codziennej walce o swĂłj byt, w "wyÂścigu szczurĂłw" o pieniÂądze i wÂładzĂŞ zatracili pewne wartoÂści, pogubili swoje marzenia i cele w Âżyciu. CzĂŞsto potrzeba, aby ktoÂś inny wskazaÂł nam je, nakierunkowaÂł na wÂłaÂściwy tor. To wÂłaÂśnie czyni pisarz, pokazujÂąc czytelnikom poprzez dziaÂłania Weroniki, mÂłodej kobiety, ktĂłra Âświadomie wyzbyÂła siĂŞ zÂłudzeĂą i wybraÂła dobrowolnie swojÂą drogĂŞ.
Akcja powieÂści dzieje siĂŞ na SÂłowenii, w Ljubljanie i w wiĂŞkszoÂści na terenie szpitala dla umysÂłowo chorych Villete. WyjÂątek stanowiÂą rozdziaÂły opisujÂące m.in. prĂłbĂŞ samobĂłjczÂą Weroniki i historiĂŞ Âżycia schizofrenika Edwarda przed przyjazdem do Villete. Ciekawy i doÂśĂŚ nietypowy jest fakt, Âże dwukrotnie na Âłamach powieÂści spotykamy siĂŞ z sylwetkÂą pisarza Paulo Coelho i to w roli siebie samego. Po raz pierwszy jest to zupeÂłnie bezpoÂśrednio ukazane, a w drugim przypadku autor ukazuje nam swoje alter ego i jest ono ukryte pod postaciÂą Edwarda. Pisarz ukazaÂł swojÂą mÂłodoÂśĂŚ, bunt przeciw ograniczeniom, brak zrozumienia i konsekwencje z tego wynikajÂące. Jest to wiĂŞc w pewnym stopniu prĂłba rozgryzienia samego siebie, wÂłaÂśnie poprzez ksiÂąÂżkĂŞ i moÂże byĂŚ ona swoistÂą formÂą autoterapii.

ÂŻycie Weroniki jest nudne; osiÂągnĂŞÂła juÂż w zasadzie wszystko co chciaÂła i w zwiÂązku z tym, nie ma czemu dalej siĂŞ poÂświĂŞciĂŚ. Jednak czegoÂś jej ciÂągle w Âżyciu brakowaÂło i prawdopodobnie nie pojĂŞÂłaby tego nigdy, gdyby nie wiszÂące nad gÂłowÂą widmo zbliÂżajÂącej siĂŞ Âśmierci. "Powinnam chyba byĂŚ bardziej szalona. Ale tak to bywa z wiĂŞkszoÂściÂą ludzi, Âże odkrywajÂą to zbyt pĂłÂźno". Ludzie bojÂą siĂŞ ÂżyĂŚ "peÂłnÂą parÂą", bojÂą siĂŞ o swĂłj wizerunek, reputacjĂŞ, dlatego czĂŞsto nie pozwalajÂą swojemu prawdziwemu obliczu wyjrzeĂŚ na ÂświatÂło dzienne. Potrzeba akceptacji i bycia zrozumianym jest taka silna, Âże wielu woli wyzbyĂŚ siĂŞ marzeĂą, niÂż stanÂąĂŚ na swoistym marginesie odmieĂącĂłw. Taka wÂłaÂśnie byÂła Weronika. "Ale czÂłowiek taki juÂż jest (...) ZastĂŞpuje strachem wiĂŞkszoÂśĂŚ czĂŞÂśĂŚ swoich emocji" - i to wÂłaÂśnie byÂło powodem wewnĂŞtrznego cierpienia zarĂłwno Weroniki, jak i poznanej w szpitalu Mari, opĂŞtanej nerwicÂą lĂŞkowÂą, syndromem paniki.

KaÂżdy bohater, kaÂżda najmniejsza nawet rzecz ma u Coelho swoje znaczenie, wszystko jest waÂżne, wspĂłÂłgra ze sobÂą i nic nie jest przypadkowe, a jedynie powĂłd umiejscowienia akcji w SÂłowenii jest dla mnie ciÂągle zagadkÂą i pewnie sam tylko autor wie i zna swoje powody. Aby ukazaĂŚ nam afirmacjĂŞ Âżycia, autor zapoznaje nas kolejno z nastĂŞpnymi postaciami, kaÂżda ma swojÂą wyznaczonÂą rolĂŞ. Tak wiĂŞc Weronika poznaje na swojej drodze ZedkĂŞ Mendel, nĂŞkanÂą przez ciÂągÂłe depresje, ktĂłre leczone sÂą metodami pozostawiajÂącymi wiele do Âżyczenia (szok insulinowy, ktĂłry powoduje u Zedki podrĂłÂże ciaÂła astralnego), dalej Mari - peÂłnÂą chĂŞci poÂświĂŞcenia siĂŞ dla innych, bÂłyskotliwÂą paniÂą adwokat, oraz w koĂącu mÂłodego schizofrenika Edwarda - syna znanego i bogatego ambasadora JugosÂławii, ktĂłry skazaÂł syna na przebywanie w Villete jedynie za to, Âże ten okazaÂł duÂżo wiĂŞkszÂą wraÂżliwoÂśĂŚ duszy. Wszyscy ci ludzie uznani zostali przez Âśrodowisko za wariatĂłw i tworzÂą swĂłj wÂłasny, hermetyczny Âświat. Jednak Coelho ukazuje nam przewrotnoÂśĂŚ okreÂślenia wariat, szaleniec. Zedka stwierdza: "wariatem jest ten, kto Âżyje w swoim wÂłasnym Âświecie, jak schizofrenicy, psychopaci czy maniacy. Albo inaczej: ten, kto jest inny niÂż reszta ludzi", "SzaleĂąstwo to niemoÂżnoÂśĂŚ przekazania swoich uczuĂŚ". Bardziej obrazowo przedstawione jest to na przykÂładzie opowieÂści, w ktĂłrej zÂły czarodziej zatruwa wodĂŞ w studniach miejskich substancjÂą, ktĂłra powoduje, Âże ten, kto siĂŞ jej napije, staje siĂŞ szalony. Tak wiĂŞc wszyscy ludzie napili siĂŞ zatrutej wody i stali siĂŞ szalonymi. Jedynie rodzina krĂłla nie pozostaÂła pod wpÂływem wody, poniewaÂż czarodziejowi nie udaÂło siĂŞ zatruĂŚ studni krĂłlewskiej. Ludzie zaczĂŞli zachowywaĂŚ siĂŞ jak szaleĂący, wiĂŞc wÂładca wydaÂł szereg dekretĂłw, ktĂłre miaÂły na celu przywrĂłcenie porzÂądku, jednak lud uznaÂł je za szalone i postanowiÂł zmieniĂŚ krĂłla. Wtedy ten postanowiÂł wspĂłlnie z rodzinÂą napiĂŚ siĂŞ wody, ktĂłra sprawiÂła szaleĂąstwo ludzi. Po jej wypiciu krĂłl staÂł siĂŞ znowu "normalny", bo byÂł taki, jak inni, wiĂŞc lud pozwoliÂł mu rzÂądziĂŚ dalej, skoro zaczÂąÂł znowu mĂłwiĂŚ do rzeczy. WÂłaÂśnie ta krĂłtka przypowiastka obrazuje wieloznacznoÂśĂŚ pojĂŞcia "szaleĂąstwo". Wszystko zaleÂży od otoczenia, to ono wywiera siÂłĂŞ, wpÂływ na nas, na ogĂłlnie wyznaczane i uznawane reguÂły.

Poprzez pokazanie wielu schorzeĂą bohaterka ma szansĂŞ uÂświadomienia sobie, tego co siĂŞ jej wymknĂŞÂło w Âżyciu i ma moÂżliwoÂśĂŚ odwrotu od obÂłĂŞdu, ktĂłrym jest wÂłaÂśnie trwanie w stagnacji, pewnym letargu naszego prawdziwego "ja". Albowiem prawdziwe "ja" jest tym, kim jesteÂś, a nie tym, kogo z ciebie uczyniono - tak twierdzi w powieÂści mistrz sufi.

KsiÂąÂżka jest teÂż w pewnym stopniu zwrĂłceniem siĂŞ w stronĂŞ kobiet i Âświadomego odczuwania swojej seksualnoÂści, kobiecoÂści. Bardzo zapadÂł mi w pamiĂŞĂŚ monolog Mari, ktĂłra stwierdza, Âże mogÂłaby oskarÂżyĂŚ Boga (nie utoÂżsamia go z Bogiem jako takim, moÂże byĂŚ Allach, bÂądÂź Jahwe) o to, Âże w zÂłym, nieoznakowanym miejscu posadziÂł Drzewo ZÂła i Dobra i, Âże to wÂłaÂśnie przez to Ewa padÂła ofiarÂą wĂŞÂża. Tak wiĂŞc mogÂłoby to byĂŚ jedynie "uchybienie administracyjne" bÂądÂź "nakÂłonienie do przestĂŞpstwa", jednak bez tego grzechu Âświat byÂłby nudny i wszystko szÂłoby wedle tego samego rozkÂładu. Jak wiĂŞc waÂżna jest w naszym Âżyciu rĂłÂżnorodnoÂśĂŚ, jak groÂźnym jest dla nas wrogiem nuda i rutyna. KaÂżdy powinien czasem dziaÂłaĂŚ wbrew ogĂłlnie przyjĂŞtym zasadom, zgodnie z wolÂą serca, a nie rozumu, ktĂłry trzyma w ryzach naszego niespokojnego ducha. Racjonalizm jest niezbĂŞdny, jednak na wszystko jest odpowiedni czas i dawka.

ÂŻycie moÂże byĂŚ piĂŞkne, trzeba podÂąÂżaĂŚ zgodnie ze sobÂą, jednak nie tracÂąc przy tym do koĂąca poczucia zdrowego rozsÂądku. SzaleĂąstwo polega na umiejĂŞtnoÂści nie dania siĂŞ sklasyfikowania i szczelnego zamkniĂŞcia w pewne ramy. KsiÂąÂżka po mistrzowsku ukazuje nam w Âłatwy do przyswojenia sposĂłb wÂłaÂśnie to, co cenne, ulotne. Coelho kolejny raz zasÂłuÂżyÂł na tytuÂł nauczyciela, jakiegoÂś Guru, a moÂże po prostu przewodnika. Albowiem natura ludzka jest bardzo zÂłoÂżona i czasem mamy prawo bÂłÂądziĂŚ.

BÂądÂźmy wiĂŞc WeronikÂą, ktĂłra po nieudanej prĂłbie samobĂłjczej zyskuje nowy sposĂłb patrzenia na Âświat, zaczyna doceniaĂŚ podstawowe, miotajÂące nami na co dzieĂą uczucia, ktĂłrymi jakÂże czĂŞsto pogardzamy. Ludzie w obliczu Âśmierci dopiero zaczynajÂą zdawaĂŚ sobie sprawĂŞ z cudu Âżycia i tego, Âże trzeba z niego umiejĂŞtnie korzystaĂŚ. Tak jak to robiÂła nasza bohaterka, podawana testom przez chciwego sÂławy doktora Igora, ktĂłry oszukaÂł jÂą, trzymajÂąc w przeÂświadczeniu o rychÂłej Âśmierci, po to, aby odkryĂŚ sposĂłb leczenia obÂłĂŞdu i powodu jego powstawania. To w Weronice wywoÂłaÂło chĂŞĂŚ walki o Âżycie i mimo, Âże nie wiedziaÂła do koĂąca o caÂłym spisku, postanowiÂła przeÂżyĂŚ swoje rzekomo ostatnie minuty w szczĂŞÂściu, u boku Edwarda, poza murami "posĂŞpnego azylu psychiatrycznego". Jednak nastĂŞpnego dnia obudziÂła siĂŞ znowu...

Jak pokazaÂł nam po raz kolejny Coelho Âżycie jest cudem, niesamowitym przeÂżyciem, ktĂłre naleÂży ceniĂŚ i szanowaĂŚ. Mam nadzieje, Âże po tej wspaniaÂłej lekturze wielu ludzi otrzÂąÂśnie siĂŞ z odrĂŞtwienia i zacznie powoli wprowadzaĂŚ zmiany w swoim Âżyciu. Ja sama zdobyÂłam swoistÂą pewnoÂśĂŚ, chĂŞĂŚ wcielenia odrobiny szaleĂąstwa w mojÂą nudnÂą egzystencjĂŞ. Od tej pory juÂż na pewno nie zagubiĂŞ swojego prawdziwego "ja".
"Bo wszyscy w taki czy inny sposĂłb jesteÂśmy szaleni", dlatego korzystajmy z tego, ile moÂżemy i przeÂżyjmy dany nam czas tak, aby potem niczego nie ÂżaÂłowaĂŚ...