[buziolka]

Socjoterapia jako proces i metoda pracy z dziećmi

ISTOTA SOCJOTERAPII:
do pomocy psychologicznej zaliczamy: psychoterapia, trening interpersonalny, psychoedukacja i socjoterapia.
Socjoterapia nie zbyt dawno pojawiła się w ramach pomocy psychologicznej dla młodzieży. Do niedawna znana nieliczny, dziś niesie pomoc rzeszy ludzi na całym świecie. Jej metody wciąż są udoskonalane, powstają nowe, skuteczniejsze techniki.
Jest to świadome działanie profesjonalne opierające się o działanie środkami psychologicznymi mając za cel pomoc ludziom jej potrzebującym bądź szukającym własnej ścieżki rozwoju zawodowego, osobistego, lub też społecznego. To proces korekcyjny mający leczniczy, adresowany bezpośrednio do wychowanków posiadających zaburzenia emocjonalne oraz zachowawcze lub też innymi różnorodnymi problematycznymi zachowaniami.
R E K L A M A   czytaj dalej 

Socjoterapia organizowana jest w postaci zebrań ogólnogrupowych, mający do wypełnienia postawione zamierzenia terapeutyczne, oświatowe i związane z rozwojem.
Powodami metamorfoz są korygujące przeżycia i wyładowanie frustracji.
Najważniejsze w socjoterapii jest wypełnienie zamierzeń terapeutycznych. Korzysta się z niej w okolicznościach będących wynikiem katuszy umysłowych podopiecznego, który boryka się z problemami albo postępuje czyniąc ogromne straty społeczne. Na początku ustala się źródło dewiacyjnych zachowań, metodę zrealizowania i zamierzenie, które obieramy sobie za cel.
Terapia zakłada, iż trudne do pojęcia zachowania wychowanków posiadają własne tło umysłowe. Wyśtępują wraz z nimi negatywne emocje jak np. złość, lęk, gniew, poczucie winy, osamotnienie, niepokój a także scharakteryzowane zazwyczaj nieprzychylne opinie na temat ich osoby. Wynikają one z doświadczanych w przeszłości bądź też obecnie ciężkich stanów deprywacji oraz emocjonalnych oraz braku zadowalających relacji z najbliższym otoczeniem.
Traumatycznym przeżyciem może być także niemożliwość sprostania obowiązkom i oczekiwaniom przerastającym możliwości podopiecznego.
Wychowanek może doznać jednostkowego, lecz niezwykle silnego urazu lub żyć w środowisku, w którym nagminnie zdarzają się ciężkie sytuacje. Owe przeżycia odnoszą się zazwyczaj istotnych kategorii życia a ponadto są zagrożeniem dla poczucia tożsamości przez wychowanka, jego zdrowia, bezpieczeństwa oraz życia. Posiadają one bardzo istotny wpływ na ukształtowanie się w dziecku poczucia godności, bezpieczeństwa oraz własnej wartości. Nieprawidłowe warunki nie mogą stworzyć człowieka w pełni rozwiniętego i zdrowego psychicznie.
W takich sytuacjach u dziecka rodzą się lęki przed porażką, zamyka się ono w sobie, jest nieufne, wzbrania się przed swoimi doznaniami.
Zdarza się że dziecko poszukuje samo potwierdzenia poprzez agresywne zachowanie wobec innych jak i również siebie samego oraz łamanie praw innych osób.
Doznawane ciężkie sytuacje doprowadzają do uogólnienia tego doświadczenia. Pojawiają się wówczas zasady poznawcze na temat rzeczywistości oraz powstają określone typy zachowań, które to mają chronić dziecko od pozostałych przykrych doznań.
Zachowanie takie przeważnie nie pokrywa się z oczekiwaniami wychowawców i nierzadko szkodzą samemu dziecku( agresja, picie alkoholu , palenie papierosów, narkotyzowanie się)
Zaburzenia takowe dają o sobie znać najczęściej w relacjach :
dziecko - dorośli
dziecko - rówieśnicy
dziecko - zadanie
dziecko - same ze sobą
Takie postępowanie ukrywa pejoratywne rozumienie o rzeczywistości i człowieku oraz o samym sobie.
Socjoterapia ma zadanie wprowadzanie w życie zamierzeń terapeutycznych, oświatowych oraz rozwojowych dzięki odbywającym się systematycznie spotkaniom grup pacjent ów.
Socjoterapia jest jednym ze sposobów zapobiegania zachwianiom oraz zaburzeniom emocjonalnym występującym i młodych ludzi poprzez spotkania grupowe. Można zatem przyjąć , że socjoterapia jest swoistą formą pomocy psychologicznej skierowaną do wychowanków, pośrednią pomiędzy psychoedukacją oraz treningiem interpersonalnym a psychoterapią.
Socjoterapię zaliczamy do procesów leczniczych, psychokorekcyjnych skierowanych na całkowite wyeliminowanie lub też ograniczenie poziomu zaburzeń występujących w procesie wychowawczym dziecka. Adresatem socjoterapii są dzieci oraz młodzież znajdujące się w okresie dojrzewania a zmagające się z problemami natury osobistej oraz wszelakimi trudnościami życiowymi. W procesie socjoterapii podopiecznych najważniejszą rolę pełni umocnienie osobowości dziecka poprzez konsekwentne dążenie do celów rozwojowo - edukacyjnych, mniej istotne jest zgłębianie doświadczeń z przeszłości oraz łączenie ich z obecnie funkcjonującymi wzorcami zachowań.
Socjoterapią nazywamy więc proces leczenia mających miejsce u dziecka zaburzeń a w szczególności tych dotyczących zachowania oraz zahamowania i nadmiernej pobudliwości a także niektórych spośród zaburzeń czysto emocjonalnych.
Podstawowym zadaniem procesu socjoterapii jest dążenie do realizowania założonych celów terapeutycznych.
Charakter terapeutyczny, który niesie ze sobą socjoterapia ma za zadanie organizowanie takowych sytuacji społecznych w czasie trwania zebrań grupowych, które to:
dostarcza osobą biorącym udział w zajęciach doświadczeń korekcyjnych
sprzyjają wyładowaniu frustracji emocjonalnych oraz dadzą możliwość nauki nieznanych umiejętności psychologicznych.
Elementarną funkcją socjoterapii jest wyładowanie frustracji zebranych w organizmach osób poddanych terapii. Terapia nie oferuje jednak kolejnego spotkania się z traumą, lecz odreagowanie stresów i napięć dzięki przeróżnym działaniom twórczym, umożliwiającym otworzenie się i danie upustu emocjom w czasie spotkań z grupą terapeutyczną.
Dzieje się to dzięki uzewnętrznieniu własnych kłopotów i ciężkich przeżyć, opowiedzeniu o nich innym ludziom, którzy nie odrzucą, lecz dadzą im pełną akceptację i wyrozumiałość. Pacjenci mogą wyrażać swoje emocje na wiele sposobów, również ekspresyjny, śmiejąc się, płacząc i głośno wołając. Ważne staje się również napotkanie sposobności do doznawania emocji o znaku dodatnim.
Socjoterapeuci mają też za zadanie organizację i zaplanowanie doświadczeń korekcyjnych. Zbieranie nieznanych doświadczeń, przeżywanie odkrywczych wydarzeń, całkowicie różniących się od wcześniejszych, głównie podobnym źródłom traumy ułatwia zniwelowanie negatywnego oddziaływania na psychospołeczne działanie jednostki.
Istota ich opiera się na innym zachowaniu całej grupy. Która nie potwierdza wyobrażeń oraz oczekiwań dziecka. Dookoła nowych zachowań ma ono możliwość zmieniania własnego obrazu. Najważniejsze są takie sytuacje, w których to dziecko może lepiej zapoznać się z samym sobą, docenić własne atuty, by później skorzystać z nich w przeróżnych okolicznościach życiowych.
Socjoterapia pozwala również na weryfikację oraz przećwiczenie innowacyjnych metod postępowania a także zdobycia nieznanych zdolności, głownie dotyczących komunikacji międzyludzkiej tj. Bycie asertywnym, umiejętność właściwego decydowania, w razie potrzeby poszukiwanie pomocy. Poza zamierzeniami terapeutycznymi, socjoterapia wypełnia także inne cele oświatowe i wspomagające rozwój.
Cele edukacyjne obejmują zaznajamianie się z przeróżnymi problemami, których likwidacja umożliwi podopiecznym efektywniejszą egzystencję w systemie społecznym.
Do tych celów zalicza się:
poznawanie mechanizmów uzależnień
uczenie się rozróżniania emocji oraz uczuć
zaznajomienie się z trudnościami występującymi w społeczeństwie
uczenie się mnemotechnik oraz różnorodnych sposobów rozwiązywania zadań
uczenie się wypełniania różnych ról społecznych ( syna-córki, wychowanka szkolnego , rówieśnika)
uczenie się łagodzenia spięć międzyludzkich
Cele rozwojowe są ściśle powiązane z wiekiem i doświadczeniami poszczególnych osób uczestniczących w zajęciach, ponieważ we wszystkich stadiach życia przeważają charakterystyczne potrzeby, których zniwelowanie pełni ważną rolę w procesie dojrzewania.
Dzieci na etapie wczesnoszkolnym i przedszkolnym znamionuje intensywny wysiłek fizyczny, zabawa na powietrzu, odkrywanie zagadek świata, chęć realizowania się tworzenia oraz potrzeba pomocy od osób dorosłych
Młodzież za nadrzędną uznaje potrzebę ekspresji i uzewnętrzniania samego siebie we wszelkich postaciach, głównie poprzez literaturę, pragnienia, wyobrażenia, potrzebę uznania, prywatności, uniezależnienia od innych, utożsamiania się z grupą i działań prospołecznych. Ten okres obfituje w zapaści związane z emocjami, motywacją, zasadami moralnymi, to właśnie wtedy poznajemy rzeczywistość i odkrywamy własną tożsamość.
Zajęcia odbywające się podczas socjoterapii tworzone są w oparciu o kryterium wieku i preferencji uczestników, np. oscylują wokół takich tematów, jak:
- rodzina
- przyjaźń
- miłość
- czas wolny
- własne aspiracje
- ulubione zabawy, etc.
Rola prowadzącego sprowadza się do upozorowania takich sytuacji, które ułatwią pacjentom zdanie sobie sprawy ze swoich trudności i własnych barier, a także posiadanego potencjału i umiejętności modyfikacji niewłaściwych zachowań i postaw.
Struktura zajęć socjoterapeutycznych
Socjoterapia odbywa się na zasadzie posiadających ustalony z góry schemat zebrań grup pacjentów, które przebiegają w oparciu o różnorodne ćwiczenia, zabawy oraz gry.
Wszystkie spotkania posiadają poszczególne, drobiazgowe cele, pozostające w stosunku podrzędności do celu centralnego, a także oferują możliwości ułatwiające zrealizowanie narzuconych sobie zamierzeń.
Cele zajęć socjoterapeutycznych prowadzący osiąga poprzez zastosowanie określonej struktury zajęć i metod współpracy z ogółem członków grupy.
Forma oraz struktura przebiegu zebrań odnosi się bezpośrednio do poniższego schematu:
- tradycyjne przywitanie się, które zapoczątkowuje kolejne zajęcia, a także przekazanie wiadomości o sytuacjach, zaistniałych poza czasem i miejscem prowadzenia zajęć lub też odnośnie aktualnego stanu emocji członków grupy,
- korzystanie z rekreacji, mającej za zadanie stłumienie lub pobudzenie, zależnie od atmosfery panującej w grupie, ćwiczenia i gry psychokorekcyjne, wychowawcze lub związane z rozwojem, głównym zadaniem tego fragmentu zajęć jest uzyskanie doświadczeń o charakterze uczuciowym bądź poznawczym,
- zakończenie/opinia o wszystkich ćwiczeniach staje się koniecznością, pozwala posłużyć się nazewnictwem oraz uzewnętrznić własne uczucia i zaobserwowane uwagi, zauważyć korelacje zachodzące pomiędzy zdarzeniami w grupie a tymi mającymi miejsce w powszechnych, codziennych obowiązkach.
Finał w postaci rundki i pożegnania członków grupy kończy zajęcia.
Osoby koordynujące zajęciami działają w grupie na zasadzie uczestników, nie pełnią roli przywódcy, a postępowanie młodych ludzi modelują swoim zachowaniem.
Nadzorowanie przebiegu spotkań zmusza prowadzącego do pełnej koncentracji uwagi, wytrwałości, życzliwości, wyrozumiałości, konsekwencji oraz prawdziwości. Pomocne jest poczucie humoru, gdyż żart lub dowcip sytuacyjny prowadzi do rozładowania napięcia, oczyszczenia atmosfery z negatywnych emocji.
Sposoby pracy z grupą
Podczas realizacji programów o które oparta jest socjoterapia korzysta się z wszelakich metod pracy. Ich główną formą jest praca w kole oraz rundki dookoła niego jako metoda dzielenia się z innymi uczestnikami terapii własnym doświadczeniem. Struktura koła daj każdemu z członków grupy możliwość kontaktu emocjonalnego oraz wzrokowego, równoważy statusy społeczne, niweluje dystans wiekowy. Koło jest niezmiennym elementem prowadzenia socjoterapii zajęciowej na wstępie i zakończeniu każdych zajęć. Runda wokół koła jest techniką umożliwiającą poszczególnym uczestnikom nazwanie swoich odczuć. Jest ona często wykorzystywana przy podsumowywaniu poszczególnych ćwiczeń po ich zakończeniu. Runda daje możliwość wypowiedzenia się ,ale nie zobowiązuje do tego. Uczestnik nie musi udzielać odpowiedzi, prowadzący wyraża swoje własne odczucia jako ostatni. Wypowiedzi uczestników nie są komentowane.
Kolejną techniką pobudzająca aktywność grupy jest tzw. "burza mózgów". Chodzi w niej o stworzenie jak najliczniejszej liczby pomysłów w danym czasie. Wysuwane propozycje mogą być rzeczywiste, nierzeczywiste, a czasem nawet absurdalne. Kolejno grupa spośród propozycji wybiera najlepsze. Przy niektórych ćwiczeniach praca odbywa się na łonie małych 3-5 osobowych grup. Daje ona bezpośredni kontakt i możliwość wypowiedzenia się.
Plastyka jest istotną formą wyrażania się dla ludzi mających trudności z mówieniem o sobie i swoich odczuciach. Podczas zajęć plastycznych uczestnicy czują się swobodnie mają możliwość wyrażenie siebie oraz własnych emocji, zrelaksować się. Dzieła plastyczne mogą przybierać formy abstrakcyjne
Inne techniki stosowane podczas socjoterapii to:
psychodrama
pantomima
ćwiczenia oraz techniki kształtujące wyobraźnię
dzielenie się swoimi doznaniami
poszukiwanie twórczych rozwiązań przy zastosowaniu wszelakich technik
muzyka i śpiew
Zajęcia socjoterapeutyczne stanowią cykl spotkań, które tworzą dynamiczną całość. Składają się na nią wyznaczone stadia współpracy grupowej.
W fazie pierwszej tworzy się grupa. Za cel obiera sobie wzajemne przedstawienie członków grup terapeutycznych, a ponadto wspólne sformułowanie zamierzeń, określenie reguł panujących w grupie, norm, tradycji i rytuałów wytworzenie odpowiedniego nastroju gwarantującego poczucie bezpieczeństwa oraz lojalność współuczestników.
Te oferty muszą być niezagrażające i niewymagające całościowego, dokładnej prezentacji siebie.
Podstawową funkcją tegoż stadium jest zapewnienie o poczuciu pewności, wytworzeniu współodczuwania. Prowadzi do tego przysłuchiwanie się grupie, a także wdrożenie kilku elementarnych prawideł grupowych i reguł wspólnego przebywania, co powoduje zminimalizowanie napięcia.
Wdrożenie zasad, które porządkują życie grupowe, pozwala na odbywanie się zajęć i wypełnienie postawionych sobie zamierzeń. Funkcjonowanie regulacji zapewnia poczucie bezpieczeństwa oraz udaremnia ciężkie sytuacje i daje możliwość ich rychłego rozwiązania, gdy tylko pojawiają się dewiacyjne postępowania.
Klarownie postawione metody zachowania to głównie:
- dbałość o bezpieczeństwo psychofizyczne poszczególnych uczestników zajęć, np. "staramy się być dla siebie życzliwi- nie wyśmiewamy się i nie krytykujemy",
- zapewnienie, że "każda osoba ma prawo być wysłuchana".
Grupa powinna także przestrzegać zasad, mówiących o tajemnicy grupowej- to, co robimy, o czym rozmawiamy zostaje w grupie i nie wychodzi poza jej krąg.
Ponadto wśród norm grupowych pojawiają się także takie, jak:
"spotykamy się regularnie i przychodzimy na zajęcia punktualnie",
"zwracamy się do siebie bezpośrednio",
"zajmujemy się tym, co się dzieje tu i teraz, a nie przedtem",
"mówimy o swych odczuciach, nie o opiniach".
Faza druga nazywana jest odpowiednim stadium pracy, polegającym na wypełnianiu założonych celów związanych z terapią, edukacją i rozwojem jednostki. Program socjoterapii zawiera zagadnienia uzależnień, braku pewności siebie, właściwej samooceny, nabywania nowych doświadczeń.
W tym czasie analizujemy wcześniej rozpoznane urazy - jednak tylko wtedy, kiedy grupa zdobyła właściwy stopień bezpieczeństwa psychicznego i obopólnego zaufania. Fundamentem tworzenia tego fragmentu zajęć jest zdiagnozowanie odchyleń objawiających się w zachowaniu i znajdujących się na drugim planie treści traumy.
Końcową fazą współpracy z grupą jest postępujące dążenie do finalizacji jej działalności.
Zebrania członków grupy są bardzo istotnym zdarzeniem. Wspólne spotkania łączą się dla nich z satysfakcją, ale także rodzą smutek, którego źródłem staje się zakończenie zajęć. Może pojawić się odczucie osamotnienia i straty. Udział w cyklu zajęć socjoterapeutycznych daje każdemu z uczestników doznanie wzmocnień pozytywnych i poczucia oparcia w pozostałych uczestnikach terapii.
Bibliografia:
1.) Katarzyna Rawicka, "Socjoterapia". Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno- Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa 1999r.
Polecamy prace o podobnej tematyce
Metody wychowawcze-porównanie metody kar i nagród z metodą modelowania
Metody i formy pracy dydaktycznej
Metody pracy w pedagogice społecznej
Praca nauczyciela w Stanach Zjednoczonych oraz Japonii. Porównanie warunków pracy w kontekście kulturowym i finansowym.
„Jak mówić żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły” – zarys problematyki
Polecamy na dziś
Metody badań pedagogicznych
Metody i formy pracy dydaktycznej
Komunikacja werbalna i niewerbalna – cechy charakterystyczne oraz bariery komunikacyjne
Definicje pedagogiczne
Rodzaje i przyczyny współczesnych patologii społecznych
Historia wychowania - wykłady
Komunikacja interpersonalna
Metody badań pedagogicznych
Przyczyny, przebieg i skutki uzależnień (alkoholizm, narkomania, samobójstwa)
Zabawy dydaktyczne dla dzieci w wieku przedszkolnym